Wawrzyniec Gerlach (ok. 1816 - 1898) i Franciszka Leśniak (ok. 1828 - 1891)

Akt zgonu Wawrzyńca Gerlacha
par. Jasienica Rosielna 1898/33
(źródło fot. szukajwarchiwach.gov.pl)

Zagrodnik z Jasienicy Jasielnej, Wawrzyniec Gerlach dożył sędziwego wieku. W jego akcie zgonu z 1 listopada 1898 roku zanotowano, że zmarł ze starości (marasmus senilis), mając 82 lata. Nie było wielu zmarłych w tym miesiącu w Jasienicy. Pięćdziesięcioośmioletni Walenty Kościołek oraz Jan Masłyk (33 i 2/3 roku) na zapalenie jelit. Trzeba przyznać, że księgi zgonów z tego okresu, ostatniej dekady XIX w., prowadzone były w Jasienicy bardzo starannie, z uwzględnieniem przyczyn zgonów. Wynika z nich, że mieszkańcy często potrafili dożywać wieku ponad 70 lat, ale Wawrzyniec Gerlach i tak wyróżniał się długością życia. Mieszkał w domu pod numerem 167, od siedmiu lat już jako wdowiec po Franciszce Leśniak, która zmarła na astmę 4 lutego 1891 roku. Wawrzyniec był starszy. Przyszedł na świat ok. 1816 roku, podczas gdy Franciszka urodziła się ok. roku 1828.

Akt zgonu Franciszki z Leśniaków Gerlach
par. Jasienica Rosielna 1891/5 str. 75
(źródło fot. szukajwarchiwach.gov.pl)

Wstępnych informacji o nich i ich potomkach dostarczyły akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Jasienicy Rosielnej, przechowywane obecnie przez sanocki oddział Archiwum Państwowego w Rzeszowie. Archiwum posiada jednak jedynie księgi urodzeń, małżeństw i zgonów w lat 1890-1917. Dokumenty wcześniejsze wymagają przejrzenia. Spotykamy dwie formy zapisu nazwiska - Gerlach i Gierlach. Badacze przyjmują, iż nazwiska Gerlach i Gierlach (oraz inne niemieckobrzmiące nazwiska z Jasienicy) wskazują, że ludzi je noszących zaliczyć należy do tzw. Głuchoniemców. Są to całkowicie spolszczeni potomkowie dawnych kolonistów saksońskich, sprowadzonych najprawdopodobniej przez Bolesława Chrobrego i Kazimierza Wielkiego w calu umocnienia wschodnich granic Rzeczpospolitej. Zachowali oni jeszcze do wieku XVIII (a w niektórych regionach i dłużej) odrębność stroju, obyczajów i języka. Opisywani przez etnografów dziewiętnastowiecznych jako lud rosły, silny, niezbyt urodziwy, ale zdyscyplinowany i uczciwy, mówiący po polsku ale zachowujący silne wpływy języka niemieckiego, jednak bez zdolności rozumienia tego języka (stąd "głucho"). Zajmujący się chętnie tkactwem (stąd nazwa jednego z ważniejszych nazw regionu - Krosno). Wart przeczytania jest artykuł na temat Głuchoniemców p. Jacka Stachiewicza "Skarbach Podkarpackich" nr 6 (25) 2010 listoapd-grudzień, str. 32-35.

Potomkowie Wawrzyńca i Krystyny

Puki co, znamy dwie córki Wawrzyńca Gerlacha i Franciszki Leśniak - Krystynę i Mariannę. Co ciekawe, obie wyszły za Tomkiewiczów, jednak nie byli to bracia. Wojciech Tomkiewicz - mąż Krystyny był synem Józefa Tomkiewicza i Marianny zd. Topór, natomiast mąż Marianny - Jan, synem Józefa Tomkiewicza i Rozalii ze Śnieżków. Krystyna wraz z mężem osiadła w Starej Wsi, natomiast potomkowie Marianny i Jana zostali w Jasienicy. Poniżej wykres przedstawiający znanych potomków Wawrzyńca Gerlacha i Franciszki z Leśniaków. W większej rozdzielczości dostępny tutaj.

Potomkowie Wawrzyńca Gerlacha i Franciszki Leśniak z Jasienicy

(źródło fot. google.com/maps)

Jasienica Rosielna (znana dawniej po prostu jako Jasienica) oddalona jest od Starej Wsi o ok. 8 km. Niecałe dwie godziny pieszo.